Grzybowa Góra - rys historyczny do roku 1960

Grzybowa Góra - wieś o zabudowie ulicowej, położona jest w południowo- zachodniej części Przedgórza Iłżeckiego. Najwyższe wzniesienie o wysokości 252,8 m n. p. m. zwane jest Górą Dworską. Wymieniona góra, żwiry i piaski na terenie miejscowości są to utwory pochodzące sprzed czoła partii lodowca ze zlodowacenia środkowopolskiego. Spływająca woda z lodowca sortowała porwany materiał, wpływając do istniejącej rzeki Kamienna. Rekonesans powierzchniowy tego ciekawego regionu archeologicznego oraz regularne badania wykopaliskowe, szczególnie na wydmowych skupiskach w Grzybowej Górze i w bezpośredniej okolicy umożliwiły odtworzenie pradziejów tej okolicy.
Pradawne dzieje Szczególne zasługi w badaniach tej okolicy wniósł prof. UW - członek PAN Stefan Krakowski, współodkrywca kopalni krzemienia w Krzemionkach Opatowskich. Wprowadził on dla badanego obszaru obejmującego tereny nadrzeczne w Grzybowej Górze nazwę „Rydno". Na podstawie prowadzonych wykopalisk archeologicznych ustalono rozwój osadnictwa na terenie „Rydna" i Grzybowej Góry.
Z działalnością człowieka na tutejszym terenie pierwszy raz spotykamy się ok. 60-40.000 lat p.n.e. w okresie miedzy zlodowaceniami. W tym czasie ziemię te zamieszkiwał człowiek wędrowny, myśliwy i prymitywny tzw. „ neardentalczyk". Korzystał z narzędzi prostych, takich jak maczugi, kije. Żył w plemionach, opiekował się słabszymi i starszymi. Polował gromadnie zapędzając zwierzęta w pułapki i tam je uśmiercając. W tym okresie żył tu mamut, jeleń olbrzymi. Po tym czasie nastąpiła długa przerwa wywołana silnym ochłodzeniem klimatu. Spowodowało ono pokrycie terenu pustynią arktyczną. Około 11.000 lat p.n.e. następuje złagodzenie klimatu i ponownie wracają ludzie. Ich wygląd nie różni się od ludzi współczesnych. Trudnią się myślistwem i rybołówstwem. Polują na tury, żubry, konie tarpany, niedźwiedzie brunatne oraz zwierzęta polarne, takie jak renifery, woły piżmowe, lisy polarne. Ubierają się w skóry podobnie jak dzisiejsi Eskimosi i Lapończycy a mieszkają w szałasach o konstrukcji żerdziowej, okrągłej. Do ich budowy wykorzystywano wnęki, jamy, zagłębienia. Obozowiska zakładano na skrajach rzek, jezior. W tym czasie na miejscu obecnej Babicy, Babiczki i Pastwiska powstaje jezioro. Człowiek pierwotny posługuje się narzędziami wykonanymi z krzemienia kopanego na miejscu, kości, rogów - głównie renifera. Ważnym elementem przyciągającym tu ludzi był czerwony barwnik - hematyt (czerwień żelazowa). Sproszkowany, stosowany był w obrzędach religijnych, w magii myśliwskiej. Nadto sprowadzano tu krzemień z pobliskich złóż opatowskich. Na owe czasy „Rydno" stanowiło olbrzymi ośrodek górniczo - przetwórcze - handlowy. Rzeka Kamienna, lekkie gleby, wydmy i lasy stwarzały dogodne warunki do osadnictwa. Wyroby z „Rydna" spotykamy na terenie całej Polski. Na terenie „Rydna" zbiegały się szlaki handlowe z Pomorza do Kijowa (szlak czarnomorski) i szlak bursztynowy do Morza Śródziemnego, później trakt warszawsko-krakowski. W okresie 9.000 do 8.000 l p.n.e. występuje ponowne wychłodzenie klimatu. Następuje stepowienie terenu. Usychają lasy. Martwe ulegają pożarom. Wraca tundra. Na tutejszy teren ponownie wraca ludność z północy a obecna odpływa na południe. Jałowa gleba ulega erozji. Powstają wydmy piaszczyste. Od 8.000 lat p.n.e. nastąpiło ponowne ocieplenie klimatu. Tundra zostaje wyparta przez lasy sosnowe, dębowe. Nad rzekami rośnie olcha i wierzba. Ludność koczownicza wraz z reniferami odchodzi na północ. Rozpoczyna się proces zarastania jezior w Babicy, Babiczce i Pastwisku. Na tereny te przybywają nowi osadnicy, ludy z Europy Zachodniej. Utrzymują się z myślistwa, rybołówstwa, zbieractwa i płodów rolnych. Od południa, z Czech, Węgier, Słowacji napływa ludność rolnicza. Myśliwi korzystają już z łuków, strzał, oszczepów, siekier krzemiennych. Ryby łowią ościeniem. Zaczyna się uprawa prosa, żyta, jęczmienia. Hoduje się owce, kozy, świnie, bydło. Wykorzystuje się naczynia gliniane. Szałasy są już większe, a wewnątrz pali się ognisko. Około 1000 lat p.n.e. zaczęto wykorzystywać rudę żelaza. Uzyskiwano żelazo w prymitywnych piecach zwanych „dymarkami". Zalążki stałego osadnictwa występują na tym terenie od epoki rzymskiej (IV-III w p. n.e.). Dawne tradycje osadnicze utrzymały się również we wczesnym średniowieczu.
Lokacja Grzybowej Góry:
Ważnym czynnikiem przyczyniającym się do powstania miejscowości Grzybowa Góra było sprowadzenie do Wąchocka z miejscowości Marimond (Francja) w 1179r. zakonu Cystersów przez biskupa krakowskiego Gedeona. W dniu 29.05.1308r. zakonnicy uzyskali przywilej od króla Łokietka na założenie (lokatę) nowych wsi na prawie magdeburskim. Prawo to gwarantowało swobody osadnicze, wolność osobistą, samorząd wiejski i inne. Zostaje założona miejscowość Grzybowa Góra, Jagodne i część Gadki. Kronikarz Jak Długosz (1415-1480) w swych kronikach początkowo wymienia wieś Grzybów. Zmienioną później przez dopisanie słowa „góra" na „Grzybowa Góra". Prawdopodobnie założycielem wsi był administrator klasztoru w Lisowie - Lasek i nazwa przejściowa mogła brzmieć Laskowa Wola (zapisek z 1389). W kronikach Jan Długosz w połowie XV w. pisze: „Grzybowa Góra - Laskowa Wola, wieś położona w parafii kościoła z Mirca, własność jej należy do klasztoru wąchockiego. St} w niej 2 lany kmiecie albo 4 każdy płaci rocznie l wiardunek, 30 jaj, 2 koguty, sery, powabem, pracę, także osep, także karczma, także zagrodnicy, sołtys czyni serwituty dla klasztoru. Także wszystkie role płaca i odprowadzają dziesięcinę snopową dla klasztoru wąchockiego, której wartość ocenia się do dwóch żywień. Graniczy z Jagodnem, Gadką, Skarżyskiem, Parszowem i Zbijowem". Najstarszy spis ludności Grzybowej Góry z dnia 12.01.1639 r. wymienia inwentarz - cytuję: „Inwentarz wójtostwa w Grzybowej Górze, dzierżawca Kacper Lipski, chorąży sochaczewski. Naprzód wszystko siedlisko, w tym siedlisku obora, przy oborze gumno, stodół dwie nowo zbudowane, spichlerz nowo zbudowany, dwór. Wieś Grzybowa Góra kmieci w niej 5, powinność kmiecia, robią 5 dni w tydzień jako inny wsiach. Czynszu dają po groszy 32 z roli całej, jajco 10, kapona l, konopi, kit półtory.

Kmiecie Grzybowscy:
„Grzybowski na całej roli wołów ma dwa, a dwa mu zdechło.
Szcześniak wołów cztery, dom dobry ale dach zły.
Jedynak wołów cztery, dom stary.
Sobek ma wołów cztery, dom stary.
Derlatka ma wołów cztery, dom nowo zbudowany.
Mech ma wołów cztery, komorę nowo zbudowaną,
 izbę nowymi deszczółkami pobitą.
Klimek ma wołów dwa, izbę nowo zbudowaną.
Piłat ma wołów cztery, dom nowo zbudowany.
Wójt ma wołów cztery, dom bardzo zły, niegodny naprawy.
Zagrodnicy, powinność ich robią 3 dni pieszo, czynszu po groszy 6.
Mroczek wołów ma dwa, dom nowo zbudowany.
Walenty wołów ma dwa, dom nowo zbudowany.
Krasy wołów nie ma, dom nowo zbudowany.
Świder komorom mieszka bo dom spalił się pięć lat temu.
Chałupnicy, robią dwa dni w tydzień, czynszu po 3 grosze, więcej nic.
Karczmarz nowo zbudowany, powinność jego dworskie piwo robić. Sadzawka nowo wykopana, karasiami narybiona. Stawu u boru nowo wykopany, grobla palami obita. Młynik rozebrany i zwieziony chłopu Świdrowi na chałupę".

Czasy nowożytne
W 1667 r. Grzybowa Góra liczyła 12 domów, a Jagodne 18, Świerczek 4, Lipowe Pole 8, Gadka 19. 10 maja 1672 r. administrator opactwa cystersów w Wąchocku Tomasz Leżański oddaje w dożywocie dzierżawę wsi Grzybowa Góra - t.j. wójtostwo Wojciechowi Szubińskiemu, swemu koniuszemu. Według spisu 1776 r. Grzybowa Góra liczy 19 domów. W 1818 na okres trzech lat wydzierżawią wieś Franciszek Sztorc. Wydanym słowniku 1880r geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów Słowiańskich znajduje się adnotacja: „Grzybowa Góra, wieś i folwark, majorat powiat Iłżecki, gmina Skarżysko Kościelne parafii Mirzec. W 1827 r. było tu 30 domów i 204 mężczyzn i Trzy lata później liczy 49 domów i 293 mężczyzn i kobiet. Posiada 355 ziemi dworskiej i 687 mórg ziemi włościańskiej". W 1819r. 16.06 następuje kasacja opactwa Wąchock. Zakonnikom nakazano odejść do Jędrzejowa. Wszelkie dokumenty zostają wywiezione i zgubione przez Rosjan. Kasata zakonu wprowadziła kryzys w ustabilizowanej gospodarce. Cystersi byli dobrymi gospodarzami i przyczynili się do wzrostu gospodarczego tworząc podwaliny staropolskiego okręgu przemysłowego. Dobra zakonu przeszły na własność Komisji Skarbu Królestwa Polskiego. Okres Powstania Styczniowego - W czasach Powstania Styczniowego okoliczne lasy stały się miejscem schronienia powstańców, miejscem licznych bitew i potyczek. Jedną z takich bitew opisał w wydanej 1963 r. książce „Powstanie Styczniowe" Stanisław Strumph - Wojtkiewicz i według relacji uczestników powstania przebieg bitwy był następujący: Oddział powstańczy pod dowództwem Władysława Kononowicza po potyczce w dniu 16.04.1863 pod Grobowcem w dniu 19.04.1863 przybył do miejscowości Grzybowa Góra. Dowódca oddziału wyjechał służbowo, a oddziałem pod nieobecność Kononowicza dowodził kpt. Ludwik Michalski. Oddział liczył około 150 osób. W Grzybowej Górze do oddziału dołączyła znaczna grupa miejscowych włościan (chłopów) uzbrojonych w kosy. W tym czasie w godzinach wieczornych do Grzybowej Góry od strony „Babicy" z Kielc zbliżał się oddział Moskali w sile około batalionu pod dowództwem płk. Czengierego. Był już wieczór kiedy wojska rosyjskie wkroczyły do wsi. Tu na stłoczone wojska powstańcy otworzyli zmasowany ogień strzelecki, a następnie do boju poprowadził kosynierów ks. Agrypin Konarski. Cytat: „Ksiądz Agrypin Konarski spostrzegłszy, że dowódca kosynierów niejaki major T. schował się za krzaki, objął nad nimi komendę, zagrzewał do walki, prowadził naprzód, pomimo, że kula urwała mu palec od ręki. Kosynierzy rozstrzygnęli tam walkę, narąbali dużo Moskali i zabili im kapitana". Gdy w czasie bitwy raniony zastał płk. Czengiery oraz zabity kpt. Wołoszenko wojska rosyjskie rozpierzchły się. Do niewoli dostała się jedna kampania piechoty, która złożyła broń. Powstańcy zdobyli przeszło 150 sztucerów karabinowych i kilkanaście tysięcy ładunków. W bitwie tej poległo 86 Moskali, 19 powstańców, a rannych zastało 26. Rozbite wojska rosyjskie w dniu następnym rano dotarły do Radomia -cyt. „ mieszkańcy mieli niezwykle podniecający i podnoszący na duchu widok, gdy żołnierze rozbitych rot częściowo bez broni okryci krwią i kurzem grupami wchodzili do miasta". Po bitwie oddział powstańców udał się w kierunku Końskich, gdzie połączył się z Oddziałem Czachowskiego staczając kolejna bitwę w dniu 22.04 pod Stefankowem. Poległych w bitwie Rosjan pochowano we wspólnej mogile na tzw. „Kozakach" (działka nr.1011). Gdzie pochowano powstańców tego nie ustalono. W parafii Skarżysko Kościelne i Mirzec brak adnotacji o pochówku powstańców. Wg statystyki z lat 1862 - 64 zgony w w/w parafiach kształtowały się odpowiednio:
- Parafia Mirzec: 1862 - 95,1863 - 98, 1864 - 84,
- Parafia Skarżysko Kościelne: 1862 - 107, 1863- 189,1864 - 64.
Z tego zestawienia wynika, że w Parafii Skarżysko Kościelne w 1863 liczba zgonów przewyższyła normę.
Zwyczajem Rosjan było zacierać ślady dotyczące powstańców, a ich rodziny fakty te trzymały w tajemnicy w obawie przed represjami (zsyłki, konfiskaty majątków). Barwne pełne przygód życie ks. Agrypina Konarskiego mogło by posłużyć na scenariusz do filmu. Brał udział w wyprawach misyjnych do Bułgarii i Konstantynopola. W 1883 r jako tak zwany zdrożony, nieposłuszny z pobudek politycznych zostaje osiedlony w klasztorze św. Krzyża. Na wieść o powstaniu ucieka z klasztoru. Był kapelanem w oddziale Cieszkowskiego i Czachowskiego. W czasie bitwy Konarski zostaje ranny, stracił wtedy palec u ręki. W dniu 3 czerwca 1863 został zatrzymany koło Warki przez oddział kozaków osadzony w Cytadeli Warszawskiej. Skazany na śmierć przez powieszenie. Wyrok wykonano w dniu 12.06.1863. W tej samej bitwie zabity zostaje adiutant Michalskiego (nazwisko nie znane - pochowany, a następnie ekshumowany na miejscu obecnej kapliczki wybudowanej przez Antoniego i Jacentego Płusę). W czasie tej bitwy ranny zostaje Kocia. Wydostaje się z poła bitwy i ucieka przed pogonią do młyna w Nowym Młynie. Tam przebrany za młynarza ucieka pogoni. Z wdzięczności za ocalenie życia buduje kapliczkę w miejscowości Świerczek. Na podstawie zachowanych map t.j. Planu Zbiorowego Urządzenia Dóbr Suprymowanych Grzybowa Góra w Guberni Radomskiej, Powiecie Opatowskim Okręgu Opoczyńskim Położonej z roku 1858 zachowana jest hi¬storia zabudowy wsi. Była to wieś o zabudowie kolistej składająca się z dworu i 26 zabudowań. Miała dwie ulice i zawarta była między obecnymi posesjami od 70 do 123. Na mapie tej w 1862 roku naniesiono planowane drogi pod przyszłą zabudowę wsi tak zwanej ulicówki wg wzoru ruskiego. Drogi w linii prostej krzyżowały się koło obecnej strażnicy OSP i prowadziły na wschód do Mirca, ód - Skarżyska Książęcego, północ - Szydłowiec (na tzw. obrazik), południe -'Nowy Młyn. Od skrzyżowania do Jagodnego w linii prostej planowana była droga na Posadaj (jeszcze w latach 50-tych XX wieku w miejsce drogi istniała ścieżka na tzw. chojaczki uczęszczana przez miejscową ludność). Do 1900 roku przy planowanych drogach wybudowano już 35 zabudowań, a na mapie z tego okresu starej wsi już nie ma. Na mapie z tego roku (1900) odcinek od strażnicy po ulicę Sosnową był niezabudowany. Wszystkie budynki były po stronie północnej.Rok 1864 przyniósł ogromne zmiany na polskiej wsi na mocy Ukazu Cesarskiego dokonano uwłaszczenia chłopów. Komisja do spraw włościańskich przy Ustawodawczym Komitecie Centralnym dokonała parcelacji 648 mórg, jednego pręta ziemi uprawnej, a nieużytki w ilości 39 mórg i 38 prętów przekazać w użytkowanie wspólnoty wiejskiej. Pod dokumentem podpisali się członkowie komisji Senator J. Sołowiew, członkowie: W. Złozierski, M. Gorłow i kancelista Jakowlew.
Wg dokumentów poszczególni mieszkańcy otrzymali włoście:
1. Grzyb Urban - 29 mórg i 124 pręty,
2. Gładyszewski Jan - 13 mórg i 19 prętów,
3. Gładyszewski Antoni - 13 mórg i 19 prętów,
4. Piątak Adam - 30 mórg i 74 pręty,
5. Gładyszewski Antoni - 15 mórg i 53 pręty,
6. Płusa Wincenty - 15 mórg i 26 prętów,
7. Mech Kazimierz - 15 mórg i 26 prętów,
8. Ciok Józef - 15 mórg i 10 prętów,
9. Piętak Adam - 14 mórg i 296 prętów,
10. Piętak Wojciech - 14 mórg i 276 prętów,
11. Piętak Ignacy - 14 mórg i 256 prętów,
12. Błach Ignacy - 14 mórg i 240 prętów,
13. Błach Piotr - 14 mórg i 235 prętów,
14. Piętak Piotr - 14 mórg i 52 pręty,
15. Feldman Mendel - 14 mórg i 20 prętów,
16. Płusa Florian - 13 mórg i 286 prętów,
17. Piętak Gabriel - 14 mórg i 6 prętów,
18. Piętak Ignacy - 7 mórg i 123 pręty,
19. Piątak Wojciech - 7 mórg i 123 pręty,
20. Gładszy Szymon - 14 mórg i 270 prętów,
21. Płusa Ignacy - 14 mórg i 156 prętów,
22. Piątak Paweł - 17 mórg i 270 prętów,
23. Miernik Stanisław - 37 mórg i 258 prętów,
24. Mech Paweł - 17 mórg i 230 prętów,
25. Płusa Maciej - 15 mórg i 185 prętów,
26. Płusa Walenty - 15 mórg i 185 prętów,
27. Gałek Józef- 15 mórg i 165 prętów,
28. Płusa Adam - 15 mórg i 165 prętów,
29. Piętak Onufry - 15 mórg i 165 prętów,
30. Piętak Mikołaj - 15 mórg i 165 prętów,
31. Piętak Franciszek - 15 mórg i 172 pręty,
32. Piętak Bartłomiej - 15 mórg i 136 prętów,
33. Bilski Stanisław - 15 mórg i 156 prętów,
34. Piętak Jakub - 15 morgi 136 prętów,
35. Błach Paweł - 17 mórg i 150 prętów,
36. Błach Franciszek - 18 mórg i 273 pręty,
37. Błach Celestyn - 10 mórg i 53 pręty,
38. Błach Marianna - 10 mórg i 53 pręty,
39. Piętak Paweł - 2 morgi i 120 prętów,
40. Zdzioch Józef- 2 morgi i 14 prętów,
41. Piętak Ignacy 1-2 morgi i 58 prętów.

Nadto wydzielono wspólnoty gruntowe wsi:
- Pastwisko - 52 morgi i 159 prętów,
- Kuźnia - 2 morgi i 20 prętów,
- Glinianki (później Kółko Rolnicze) - l morga i 50 prętów,
- Cmentarz - 150 prętów.

Mieszkańcy i pozostałość folwarku została włączona do nowo utworzonej Gminy Skarżysko Kościelne. Znaczny rozwój miejscowości dokonuje się po roku 1885 tj. budowie kolei żelaznej Koluszki - Ostrowiec Sw. Powstaje szereg zakładów przemysłowych na terenie pobliskiego Skarżyska, gdzie miejscowa ludność znajduje zatrudnienie. Przed I Wojną Światową Grzybowa Góra liczy 59 domów. W miejscowości był wiatrak własności Adama Gładysia, w tym młyn wodny Pijanowskiego, kuźnica produkująca gwoździe kute prowadzona przez Gabriela Piętaka. Kuźnia była usytuowana przy trakcie Jagodne - Ustów (w odległości około lOOm na południe od straży OSP). Należy tu nadmienić, że w Grzybowej Górze krzyżowały się dwa trakty tzw. Bziński i Szdłowiecki tj. od Iłży przez Mirzec na Bzin Skarżyski oraz Wąchock -Szydłowiec. Skrzyżowanie to miało miejsce w okolicy obecnego skrzyżowania ulicy Spokojnej i Świętokrzyskiej. Trakt Szydłowiecki to przedłużenie drogi od Wąchocka w kierunku lasu na tzw. „obrazik". Pozostałością traktu „bzińskiego" jest dróżka graniczna za boiskiem szkolnym. Ważną inwestycją na terenie wsi było wykopanie czterech studni. Studnie były obłożone kamieniem i dawały wodę mieszkańcom, podróżnym i wojsku. Do chwili obecnej funkcjonują trzy studnie i pobierana jest z nich woda. Studnia czwarta na małej Grzybowej Górze została zasypana. W wykopanych studniach wskazanych przez różdżkarza jest zawsze dostatek dobrej wody pitnej.
W latach 1815-1817r w całej Europie panuje epidemia duru plamistego. Epidemia dotarła też do Grzybowej Góry. Zmarłych chowano na wydzielonym cmentarzu /działka 1011/. W 1886 roku rozpoczęto budowę linii kolejowej z Bzina do Ostrowca Świętokrzyskiego i Bodzechowa przez Grzybową Górę (Babicę), co dało zatrudnienie miejscowej ludności.

Początki XX wieku
W 1905 roku następuje aukcja majątku dworskiego. Żyjący właściciel Leszczyński prowadził hulaszczy tryb życia. Był to człowiek wysoki i sam sobie zarzucał na plecy worek ze 100 kg zboża. Od Żydów brał pieniądze pod zastaw majątku. Część gruntów wykupili miejscowi chłopi /spłata rat na 50 lat /. Nowy Młyn kupił mieszkaniec Skarżyska - Kufel, później odsprzedał Pijanowskim. „Węzłówkę" około 60 mórg kupił Rokita z Jagodnego przelicytowując Żydów. Dwór po licytacji podpalił jeden z mieszkańców prawdopodobnie -Płusa z powodu zakazu łowienia ryb w sadzawce. Leszczyński po licytacji tułał się po okolicy jako żebrak prosząc o jałmużnę. W 1905 roku przez Skarżysko i okolicę przeszła fala rewolucyjna, w której brali udział m.in. robotnicy z Grzybowej Góry. Podczas pochodu na ulicy Przechodniej w Skarżysku Kamiennej zostali zaatakowani przez kozaków. Zginęło wtedy 32 robotników, a około 100 było rannych.
W czasie I wojny światowej w 1915r od strony południowej Grzybowej Góry ukształtował się front austriacko - rosyjski. W skutek ostrzału przez artylerię austriacką spłonęła część wsi /od wiatraka Gładysia do Płusy Bolesława/. Mieszkańcy pamiętają epizod z tej wojny, kiedy to w czasie zwiadu konnego z Nowego Młyna, ojciec i dwóch synów Kozaków zostali ostrzelani i zabici. Poległych w czasie tej wojny oficerów 6-8 Ruskich pochowano na miejscu obecnej figurki wybudowanej przez Płusów. Oficerowie mieli kamienne tablice nagrobne. Zostali ekshumowani w 1935 roku do ZSRR. Szeregowych chowano na cmentarzu dla choleryków. W miejscu przebiegania linii okopów, jeszcze w latach 50-tych XX wieku młodzież pasąc krowy wygrzebywała w tym miejscu łuski po nabojach.

Dwudziestolecie międzywojenne
Po I wojnie światowej w chwili odzyskania niepodległości na terenie miejscowości rodzi się silny ruch chłopski. To na apel przywódcy chłopów Witosa zaciągają się do wojska marszałka Piłsudskiego w obronie niepodległości przed bolszewikami. W walkach z bolszewikami brali udział mieszkańcy: Stanisław Piętak - pseudonim Baczysty - ułan, Antoni Gładyś - sanitariusz, Jan Płusa, Józef Młudzinski, Leonard Gładyś, Jan Gałek - odznaczony krzyżem Virtuti Militari kl V. W wojnie tej polegli Daniel i Bronisław Piętakowie. W 1927 roku Grzybowa Góra Duża odłącza się od parafii Św. Leonarda w Mircu i przyłącza do parafii Św. Trójcy w Skarżysku Kościelnym (kościół budowany w latach 1635 - 1643 przez opata klasztoru cystersów Jana Karola Konopackiego, w tym czasie w opactwie intendentem był Andrzej Gładysz (Gładyszewicz). W okresie międzywojennym na terenie wsi jest wiatrak własności braci Gładysiów - Józefa, Jana i Władysława. Ten ostatni prowadzi warsztat stolarski. Młyn wodny prowadzili Pijanowscy. Dwóch braci Pijanowskich (Wacław i Jerzy) było lotnikami. Wacław mjr ps. „Dym" zrzucony został do Polski na placówkę „Żbik" w nocy z dnia 26/27 01.1943 roku jako cichociemny. Brał udział w Powstaniu Warszawskim. Po powstaniu osiadł na stałe w Wielkiej Brytanii. Brat Jerzy po klęsce wrześniowej przedostał się do Wielkiej Brytanii, gdzie walczył z Niemcami jako lotnik w dywizjonie myśliwców nocnych 307. Po wojnie nadal pracował w lotnictwie. Zaginął w niewyjaśnionych okolicznościach wraz z 12 osobami w czasie lotu Wielka Brytania - Australia nad górami Kaukazu. Było to w latach 60 - tych XX wieku. Trzeci brat Józef jako jeniec wojenny wywieziony na Kamczatkę. Jako żołnierz brygady Karpackiej brał udział w walkach z Niemcami w Tobruku pod Monte Ciasno. Po wojnie osiadł w Kanadzie. Kuźnie prowadzili Joachim Grzmil, Płusa Bolesław, Płusa Walenty, Jacenty Płusa. Dachówkę produkowali bracia Stanisław i Władysław Gładysiowie oraz Władysław Płusa. Sklep prowadzili razem z masarnią Józef Gładyś i Melchior Błach, sklep z wódką Jan Gałek. Antoni Gładyś miał dwa sklepy jeden w Grzybowej Górze, a drugi w Skarżysku - Kościelnym. W 1934 roku z inicjatywy mieszkańców wsi, a szczególnie Stanisława Piętaka i Władysława Gładysia założono Ochotniczą Straż Pożarną.
Droga bita była budowana 1935 roku. Zbudowano ją do Ludwika Cioka, dalej była polna. Dokończono ją po II wojnie. Pierwszy asfalt położono w latach 60. W roku 1935 podłączono do miejscowości jedną fazę elektryki do posesji Bolesława Płusy. W czasie wojny Niemcy poprowadzili elektryczność do Jagodzińskiej drogi i założyli „siłę" trzy fazy. Pełną elektryfikacje wsi wykonano w 1947 roku. W tym samym roku zradiofonizowali wieś tzw. „kołchoźniki", czyli odbiorniki przewodowe z jedną stacją nadawczą - rządową. Ludność miejscowa stawiała figurki murowane:
- na początku wsi w 1906 roku „Na cześć i chwalę Panu Bogu" robotnicy fabryczni z Grzybowej Góry,
-na końcu wsi staraniem Ambrożego Piętka i Wincentego Błacha „Gospodom Grzybowej Góry",
-przy skrzyżowaniu dróg Wąchockiej i drogi głównej w 1935 roku Antoni i Jacenty Płusowie budują figurkę dla upamiętnienia potyczki powstańców. Figurka ta nie posiada stosownego opisu.
-Maciej Gładyś na swojej posesji postawił krzyż. Obecnie w tym miejscu znajduje się figurka Najświętszej Marii Panny.
Przed II wojną światową w miejscowości było 115 domów, stacja towarowa PKP.

Lata II wojny światowej
Druga wojna światowa wkroczyła do wsi 7 września 1939r. Niemcy nadciągali od strony Wąchocka. Z dworskiej góry ostrzelali wieś i uciekinierów. Rozbili wojskową kuchnię polową. Zginął jeden żołnierz i kobieta uciekinier. Zostali pochowani pod krzyżem na posesji Macieja Gładysia. Po wojnie 1949 roku zostali ekshumowani na cmentarz w Skarżysku - Kościelnym. Spaliła się stodoła Antoniego Wiatra. W czasie okupacji na terenie miejscowości działała placówka Armii Krajowej „Wrzos" założona przez leśniczego z Gadki Maczugę. Placówka jest zapleczem oddziału „Szarego"- Hedy. Stara się o aprowizacje amunicje, broń. Szkoli rekruta, bierze udział w akcji „Burza". W 1942 roku, prawdopodobnie za czyny kryminalne, we własnym obejściu zostaje zabity Władysław Chebdziński. W 1942 roku okupant zabija żonę partyzanta z oddziału „Szarego" - Henryka Kuperszmita - Annę Dolęgę wraz z 2 letnia córką. W tym samym roku w lipcu przez partyzantów placówki „Wrzos" wysa¬dzony zostaje pociąg na przystanku w Grzybowej Górze. W 1943 roku zostaje rozstrzelany przez partyzantów Koryciński podejrzany o współprace z okupantem. W 1944 roku na stacji PKP spalono wagon pocztowy wiozący pacz¬ki na front. Wysadzono most kolejowy pod „węzkiem". Po świętach Bożego Narodzenia 1944 roku Niemcy przymusowo wywieźli na roboty ok. 40 osób. Część z nich należała do kompani „Młot" z oddziału Szarego. 10 lutego 1945 roku w czasie bombardowania Wrocławia na placu Grunwaldzkim zginęli mieszkańcy Grzybowej Góry: Kazimierz Dolega, Henryk Płusa, Kazimierz Gładyś, Stefan Gładyś, Bolesław Borej. Pochowani zostali we wspólnym grobie na cmentarzu Świętej Rodziny we Wrocławiu - Sępolnie.

Po wojnie
Po wojnie ludność znajduje prace w zakładach na terenie Starachowic, Skarżyska Kamiennej. Od 1946 roku istnieje stacja PKP, z której korzysta ok. 1000 osób z okolicznych miejscowości.
Rzemiosłem trudnili się: produkcja dachówek - Władysław Płusa, Stanisław Gładyś. Władysław Sieczka, Lucjan Gładyś; kowalstwo i produkcja pilników - Bracia Józef i Kazimierz Grzmilowie; murarka - Henryk Piętak; stolarka - Władysław Gładyś. W 1966 roku zaistniał pożar wsi (około 50 zabudowań) - od Błacha Władysława do zabudowań Bolesława Płusy.

Marian Gładyś

W Grzybowej Górze

Poniżej publikujemy oświadczenie dotyczące bitwy pod Grzybową Górą w okresie Powstania 1863 roku oraz postawionego tam krzyża. Oświadczenie poniższe w dniu 13 stycznia 2007 roku w Lipowym Polu spisał Jacenty Płusa, któremu przekazał ojciec Antoni Płusa, a ten z kolei relację zaczerpnął z przekazu swego ojca Walentego Płusy.
„W Grzybowej Górze w tym czasie chłopi byli już uwłaszczeni. Wójtem był niejaki Mech. W jego mieszkaniu kwaterował dowódca powstańczego oddziału kosynierów ks. Agrypin Konarski wraz ze swym adiutantem. Kozacy byli zgrupowani w Szydłowcu i postanowili uderzyć w trzech kierunkach: na Suchedniów, Grzybowi} Górę i Mirzec. Wywiązała się walka. W czasie bitwy ks. Konarski wraz z adiutantem wstąpili na kwaterę i wychodząc zostali zaatakowani przez Kozaków. Adiutant został zabity na posesji mojego dziadka (Walentego Plusy - red.). Pochowano go na miejscu gdzie zginął. W późniejszym czasie został on wykopany i zabrany przez byłych powstańców. Ks. Konarski, ciężko ranny został wzięty do niewoli. Przetransportowano go do Cytadeli Warszawskiej, gdzie przez tydzień był torturowany. Skazano go na śmierć 12 czerwca 1863 roku.
W bitwie brał udział powstaniec, niejaki Kocia (ps. Jagliński) ze wsi Świerczek. W pewnej chwili wycofał się z pola walki i rowem pod osłoni} zarośli uciekł w stronę Nowego Młyna. Przebrał się za młynarza i w ten sposób udało mu się przeżyć. Z wdzięczności za ocalenie zbudował kapliczkę na swojej posesji w miejscowości Świerczek przy trasie Szydłowiec - Wąchock.
Dla upamiętnienia zabitego powstańca i jego dowódcy, wójt wraz z chłopami z sąsiednich posesji, postawili modrzewiowy krzyż na skrzyżowaniu dróg na posesji Media. Krzyż ten parokrotnie był poprawiany i przetrwał do 1935 roku. Na jego miejscu ojciec mój (Antoni Płusa - red.) i ja (Jacenty Płusa - red.) - wtedy szesnastoletni - wybudowaliśmy krzyż żelazny na cokole z kamienia wykopanego z miejscowego kamieniołomu znajdującego się na tzw. pastwiskach. Pragnę tu nadmienić, że ojciec mój udzielał się społecznie - był radnym kilku kadencji, współorganizatorem i członkiem zarządu Kasy Stefczyka w Jagodnem oraz prezesem koła Stronnictwa Ludowego w Grzybowej Górze. Był on wielkim patriotą i miłość ojczyzny wpajał mi do końca życia".

Grzybowa Góra

Wieś została założona przez mnichów wąchockich na wykarczowanym terenie leśnym. Pierwotna nazwa wsi brzmiała Laskowa Wola. Nazwa ta pochodzi od założyciela wsi. Zapewne chodzi tu o niejakiego Laska będącego prokurentem w służbie zakonu. Występuje on w dokumentach sądowych w roku 1388. Być może w tym czasie założono tą wieś. Z czasem nazwa Laskowa Woła była używana zamiennie z nową nazwą czyli Grzybową Górą. Pierwsza pisana wzmianka o tej wsi pochodzi z „Liber..." Jana Długosza (L.B, tom III, s. 414) z lat 1470-1480. Nazwa jaką tam zapisano to Grzybowa Góra a obok napisano l.yaszkowa Wolya. Długosz przekazał nam opis wsi. (patrz aneks). Według niego ta miejscowość liczyła 4 łany ziemi (w tekście jest napisane dwa łany ale słowo cztery zostało dopisane przez Długosza na marginesie i jak zapewnia Niwiński taki był faktyczny stan obszaru tej wsi przyp. L.Z.). Mieszkańcy wsi płacili podatku po 12 groszy z łana. Oddawali też na rzecz klasztoru po 30 jaj i po 4 koguty. Zwyczajowo powinności te oddawano raz w roku w dniu 11 XI („na św. Marcina".) W Grzybowej Górze istniał przywilej sołectwa. Oznacza to, iż klasztor wystarał się o nadanie prawa niemieckiego dla Grzybowej Góry. Wieś należała do parafii Mirzec. Parafia Mirzec należała do powiatu radomskiego. Kolejna wzmianka pochodzi ze spisu poborowego powiatu radomskiego z 1508 roku. W tym spisie wieś zapisano jako Goru Grzybowa. W 1569 roku była to nadal mała wieś zagubiona pośród lasów. W Grzybowej Górze (Góra Grabowa) mieszkało 2 zagrodników a obszar wsi wynosił 4 łany ziemi. W Grzybowej Górze istniał folwark klasztorny, był on jednak dzierżawiony okolicznej szlachcie. Według spisu kościelnego z 1787 rok u we wsi mieszkało 141 osoby. W 1819 roku Grzybowa Góra, tak jak i inne wsie należące do wąchockiego klasztoru, została przejęta przez skarb państwa a zakon został skasowany. Wieś stała się częścią dóbr rządowych. Według „Tabelli Miast i Wsi Królestwa Polskiego" z 1827 roku w Grzybowej Górze mieszkało 204 mieszkańców w 30 domach. Ksiądz Siarczyński opisując powiat radomski Grzybową Górę określił jako wieś posiadającą „...grunty równe, urodzajne, częścią piaszczyste, za lasem młyn". W latach sześćdziesiątych XIX wieku część ziemi rządowej została przekazana chłopom z Grzybowej Góry. Był to obszar wynoszący 687 mórg ziemi. Wieś została włączona do nowo utworzonej gminy Skarżysko-Kościelne. Grzybowa Góra nadal należała do parafii Mirzec. W 1881 roku we wsi stało 49 domów a mieszkało w tej miejscowości 293 mieszkańców. Grunty dworskie (rządowe) zajmowały 355 mórg. Przed I wojną światową wieś Grzybowa Góra liczyła 59 domów. W okresie międzywojennym w Grzybowej Górze funkcjonował wiatrak należący do J. Gładysza. Natomiast sklep spożywczy należał do J. Gładysia. (być może chodzi o tą samą osobę L.Z. ) W 1938 roku w Grzybowej Górze stało 115 domów.